Met een goedlopende breakfast diner in de plint van Het Industriegebouw, de seizoensopening van de Maaskantine op de planning en nog slechts een halve maand te gaan voordat by Jarmusch West de deuren opent, hebben we het geluk dat eigenaar Ruben Venema een uurtje voor ons vrij kan maken. Stilzitten is sowieso niet zijn sterkste kant, maar vertellen kan hij als de beste: “Ik ben Ruben en ik moet mezelf ondernemer noemen”, steekt hij van wal. Op de vraag of hij zichzelf dan zo niet ziet, antwoordt hij: “Nee, niet per se. Kijk, ik run iets en ik mag wel zeggen dat ik dat met succes doe, maar ik ben zelf niet de uitvoerende kracht. Wat ik effectief doe is ervoor zorgen dat de mensen die voor mij werken een veilige werkomgeving hebben, zodat iedereen op een fijne manier z’n taak kan uitvoeren en ruimte ziet om te excelleren. Zo kunnen we dus met z’n allen geld verdienen terwijl we onszelf ontplooien. Ik vind het altijd leuk om voor de grap die oude, flauwe Cup-a-Soup-reclame van Ruben van der Meer erbij te halen: ‘ik ben geen manager, ik ben een inspirator’. Maar ironisch genoeg komt het daar dus wel op neer, want ik doe zelf geen werk meer op de vloer, ik faciliteer het alleen.”
Flashback
Even een kleine flashback naar de tijd voordat je ondernemer werd. Kom je van origine uit de horeca? Ruben lacht: “Nee, ik kom zeker niet uit de horeca, maar ik heb wel lang hands on gewerkt en tegelijkertijd steeds strategisch ja gezegd om te komen waar ik wilde zijn. Omdat ik geen zin had om mijn best te doen op school - ik heb een gekke aversie tegen mensen die me zeggen dat ik iets moet doen - ging ik ondanks een havo-advies naar het vmbo. Daarna had ik opeens wel zin om naar het hbo te gaan, want dat hele Amerikaanse High School-stelsel bleek best aan mij besteed, maar dat ging natuurlijk niet meer zomaar. Dus moest ik eerst een mbo4-traject volgen voordat ik kon instromen. Ik had alleen helemaal niet bedacht wat ik wilde studeren. Ik had altijd geroepen dat ik militair wilde worden, zodat iedereen dacht dat ik een heel dedicated plan had en me dan verder met rust liet. Maar dat wilde ik helemaal niet! Geen seconde heb ik dit ooit serieus overwogen, dus toen stond ik daar met mijn gebluf opeens voor een studiekeuze. Het werd SPW: sociaal pedagogisch werker.”
Altijd ja!
Ruben vervolgt: “Die studie heb ik trouw afgemaakt, maar in plaats van door te gaan met een hbo-opleiding, ging ik werken in de kassen. Omdat dat precies niks opleverde, dacht ik na een tijdje: zal ik anders eens iets met mijn diploma gaan doen? Via Randstad heb ik toen een jaar lang bij de buitenschoolse opvang door heel Rotterdam gewerkt, van Capelle tot Charlois. Bij de leukste ben ik uiteindelijk zes jaar blijven hangen, van mijn 21ste
tot mijn 26ste. Ik was daar naschoolse activiteitenbegeleider, dus werkte ik effectief van 15.00 tot 18.00 uur, wat betekende dat ik altijd mocht buitenspelen, maar ook dat ik zeeën van tijd had en dat ik, kortom, nog altijd niet hoefde op te groeien. Vervelen deed ik me nooit, want in mijn vrije tijd was er veel te ontdekken. Ik woonde net op mezelf, maakte muziek en had tal van andere hobby’s.” Dat klinkt als een heel andere jongen dan de Ruben die we kennen en ergens bekruipt ons het gevoel dat er op dat moment een ommezwaai zat aan te komen. “Klopt, langzaam maar zeker werkte ik me op in de organisatie en werd ik voorgedragen als voorzitter van de ondernemersraad. Vraag me niet waarom, maar ik dacht: als mensen iets in me zien, dan moet ik het misschien maar doen, head first erin! Zodoende is dat een beetje het pad van mijn leven geworden. Als ik geen goede reden heb om nee te zeggen, dan zeg ik over het algemeen ja.”
Verdieping
“Door dat voorzitterschap merkte ik dat ik behoefte kreeg aan wat meer verdieping. Ik ben toen bij een specialistische naschoolse kinderopvang in Crooswijk beland, waar ik, omdat er sprake was van kinderen met een sociaal-medische indicatie, de verwachting had dat er veel meer belang aan zorgvuldig werk zou worden gehecht. Maar ook hier kwam ik weg met slechts een klein beetje mijn best doen. De leiding vond het allemaal best zolang ze het idee hadden dat ze alle vinkjes konden zetten, maar de noodzaak van een echte band opbouwen of echt ergens van zijn, voelde ik. De openbaring dat het anders moest kwam op een dag dat ik mezelf kruiswoordpuzzels zag maken in de speeltuin en opeens dacht: wat zit ik hier nou helemaal te doen? Ik moet mijn werk beter doen, maar niemand roept me ter verantwoording. Op dat moment kreeg ik het inzicht dat als ik een goede leider wilde zijn, ik daar zelf voor zou moeten zorgen. So far mijn carrière in de kinderopvang; ik had geen plan, maar ben toen wel gestopt met het idee dat als ik een stap opzij zou zetten, er ook wel weer iets zou komen waarbij ik goed op mijn voeten terecht zou komen.” Was je niet bang toen je die sprong in het diepe waagde? “Dat viel gelukkig mee. Mijn eerste ‘echte’ baantje had ik al opgegeven om verdieping te zoeken en toen had ik vrij snel nieuw werk gevonden, dus de eerste keer dat je die angst overwint, denk je daarna ook: het zal wel meevallen. Als side gig was ik trouwens ondertussen met een vriend een bedrijfje gestart dat activiteiten bedacht voor festivals. Dat was natuurlijk seizoensgebonden, dus ik had vooral werk nodig voor in het laagseizoen en wat is er dan fijner dan de horeca? Die is er immers altijd.”
Van 0 naar 100
Eigenlijk best bijzonder dat de eigenaar van (binnenkort) drie restaurants tot in zijn late twenties nog nooit in de horeca had gewerkt, toch? Ruben knikt: “Ja, dat is inderdaad best gek, maar het moest er blijkbaar dus een keer van komen. Een vriendin werkte bij Biergarten en het leek me tof om daar aan te haken en onderdeel te zijn van zo’n bruisend concept. Op de dag van opening mocht ik achter de bar beginnen, maar als het niet ging zou ik glazen moeten gaan halen. Fair enough, maar het ging beter dan verwacht, dus dat was de avond dat ik mijn eerste tot mijn 500ste biertje tapte. En we pakten snel door, want drie maanden later was ik bedrijfsleider… over ja zeggen gesproken”, lacht hij.
Goed leiderschap
Binnen no time had je dus je eerste managersrol in de horeca te pakken. Ontdekte je daar al het geheim van goed leiderschap? “Zelf heb ik op mijn weg naar het ondernemerschap best vreemde dingen meegemaakt,” zegt Ruben, “managers die in eerste instantie altijd van het slechtste uitgaan bij hun personeel, niet willen investeren in het bieden van begeleiding, maar wel meteen ultimatums stellen. Die negativiteit leek me geen goed uitgangspunt, dus op dat soort onprettige momenten nam ik me voor om, als ik ooit in een managersrol kwam, het anders te doen. Het lijkt me namelijk juist een eer als je personeel, collega’s, gasten of andere mensen waarmee je tijdens werk in aanraking bent gekomen, later zeggen: met Ruben was het altijd leuk, hij had een positief karakter en ik heb veel van hem geleerd. Mijn streven is dus om te bedenken hoe mensen erbij gebaat zijn om met jou te werken. Dat werd het enige uitgangspunt in alles wat ik doe. Verder heb ik geleerd om bescheiden te blijven, maar wel de drive te hebben hebben om te laten zien wat ik waard ben.”
by Jarmusch
Fast forward naar de opening van by Jarmusch. Vertel eens, hoe ben je in drie jaar tijd van geen horecaervaring naar een eigen zaak gegaan? “Ja, dat is wel snel geëscaleerd”, lacht Ruben. “In 2014 had ik dus inderdaad mijn eerste horecabaan en in 2017 hebben we by Jarmusch geopend. Ik was op dat moment net weg bij Biergarten en ging een maand naar Frankrijk om even te ‘ontstadten’, mijn hoofd leeg te maken en aan ideeën te werken. Toen ik zo’n drie dagen weg was, werd ik gebeld door de programmeurs van Het Industriegebouw. Ze hadden net Alfredo’s Taqueria en Old Scuola geland, waren bezig met Restaurant Héroine en ze vroegen aan mij of ik een idee bij ze wilde pitchen voor een daghoreca-concept in de plint van hun 22.000 vierkante meter grote pand. En… had ik een goede reden om nee te zeggen? Juist, die had ik niet, dus zei ik ja. Ik presenteerde een concept waar ik al wat langer op aan het broeden was, namelijk een all-American breakfast diner met veel van alles, maar vooral veel goede service. Eenmaal terug uit Frankrijk schoof ik aan in Het Industriegebouw voor een eerste meeting. Ze vroegen me: denk je dat je dit aankunt en wat heb je nodig om het mogelijk te maken? Dat was nogal een ander uitgangspunt dan ik gewend was.”
De aanloop
Wat een avontuur: de investeerders hadden geen ervaring met daghoreca, jij had geen ervaring met een eigen zaak… “Dat klopt, maar wat een wereld van verschil maakte is dat ik alle vertrouwen kreeg om het op mijn eigen manier te doen. Ze zeiden: we gaan ervoor zorgen dat dit gaat slagen op de manier waarop jij het voor je ziet. Dat is nogal een steun in de rug. Van maart tot en met juni hebben we toen keihard gewerkt om by Jarmusch op te zetten, in te richten, een sfeer te creëren, de kaart te ontwikkelen en personeel aan te nemen. Het interieur ontwierpen we samen met Job Middelhoek van Studio Olivier en dat wilden we in één keer nailen, dus zat ik opeens diep in kwesties als stoelhoogtes van barkrukken, het perfecte dinerzitje, een ontwerp voor de open keuken en ga zo maar door.” En de naam, die is zo uniek, waar komt die vandaan? Ruben kijkt alsof hij een binnenpretje heeft: “Afhankelijk van mijn bui zeg ik weleens dat by Jarmusch eet smakelijk in het Russisch betekent. En het mooie is dat veel mensen dat ook nog eens heel plausibel vinden: eet smakelijk in het Russisch, waarom niet? Maar nee, een grote inspiratiebron voor de stijlreferenties is de film Coffee & Cigarettes van regisseur Jim Jarmusch. De film is zwart/wit, dus dan moet de setting heel sprekend zijn om alsnog over te komen. Daarnaast hebben alle diners in de film sowieso een ding gemeen en dat is: héél véél koffie. Nadat we de stijlinput hadden meegenomen in het interieur kwam de naam by Jarmusch in beeld. De naam was ambigu genoeg om te denken dat het iets is, zonder dat je weet wat precies en het kan van alles zijn zonder dat het per se heel veel hoeft te zijn; if you catch my drift. De mensen die Jim Jarmusch kennen snappen het meteen, de mensen die hem niet kennen vragen er altijd naar.
Opening
“Het concept achter by Jarmusch omschreef tot in de puntjes mijn ideeën om de zaak tot een succes te maken: de meeste daghoreca is gericht op een kop koffie met taart, óf een lunch, maar ik wilde een plek maken waar mensen lekker lang konden blijven zitten, met veel koffie, veel eieren, veel pancakes, veel van alles. Ik zag de eerste ontbijtbar voor me waar je als vriend je vriendin mee naartoe zou willen nemen; een plek waar iedereen zich thuis kan voelen en tevreden is. Uiteindelijk zijn we, nog geen half jaar na het eerste contact, in juli 2017 opengegaan. En we gingen als een trein toen niet gek lang daarna corona kwam, maar ook toen besloten we: we gaan niet bij de pakken neerzitten.” Hierdoor werden jouw gedachten over leiderschap wel vrij snel op de proef gesteld? Een moeilijke periode om je personeel gemotiveerd te houden; hoe hebben jullie die doorstaan? “Ik dacht meteen: als ik bij de pakken neer ga zitten, geeft dat iedereen een vrijbrief om er geen zin meer in te hebben en daar geloof ik gewoon niet in. Ik geloof dat er te allen tijde een oplossing te vinden is. We hadden ten eerste al geluk met ons boekhoudteam, zij hebben al onze tegemoetkomingen heel zorgvuldig aangevraagd. Daarna was het zaak om een plan te maken om de moed erin te houden en al snel kwam HIG-huismeester Raymond met het idee voor een drive-through door de expeditiestraat van het gebouw. Het was zowel een leuk geintje voor het personeel, als een middel om zichtbaar te blijven voor onze gasten. Scherpe marketingcampagnes en on point-communicatie hebben van het begin af aan al een substantiële rol gespeeld in het verhaal van by Jarmusch, dus dit paste daar perfect in.
Hebben en houden van personeel
by Jarmusch is, post-Covid, sterker dan ooit met een groot en trouw team. Wat is jouw magie met betrekking tot het vinden en houden van personeel? Ruben neemt een momentje de tijd om na te denken en steekt dan van wal: “Rechtlijnig zijn! Ik probeer bijvoorbeeld op dinsdag precies dezelfde te zijn als op zaterdag. Ik wil niet dat mijn personeel denkt: heeft Ruben wel een goede dag, kan ik iets aan hem vragen nu? Rechtlijnigheid maakt het leven zowel voor mij, als voor diegenen om mij heen makkelijker. Ik heb een redelijk gestandaardiseerde routine, zodat ik daarnaast ad hoc kan denken en schakelen. Ik laat het mij ook niet overkomen dat ik moody wakker word en dat ik dan de hele dag achter me aansleep; nee, dan heeft niemand iets aan me. Mijn uitgangspunt is altijd om er het beste van te maken. Daarnaast vind ik het ook belangrijk om eerlijk te zijn en oog te hebben voor je personeel en ze zoveel mogelijk oprecht betrekken bij de dingen waar je ze bij betrokken wilt hebben. Dat is natuurlijk puur een reactie op hoe ik het werknemerschap in het verleden zelf heb ervaren. In welke rol je ook zit, je wint zoveel door mensen goed te behandelen. Als ik iets kan doen om het werk leuker voor je te maken of te signaleren dat je te hard moet werken en de situatie een andere kant op kan duwen, dan zal ik dat te allen tijde doen. Daarom ken ik ook alle 26 personeelsleden zelf, weten zij allemaal wie ik ben en probeer ik zoveel mogelijk gesprekken met ze in te plannen om te horen hoe het met ze gaat. Doordat we iedereen in zijn kracht weten te zetten, hoef ik zelf niet meer op de vloer te staan en dat is ook precies de reden waardoor het mogelijk is om een tweede vestiging te openen.”
by Jarmusch West
Ja, vertel eens, hoe kwam je eigenlijk bij het idee van een tweede by Jarmusch? “Het idee was er altijd al en we waren zelfs al gesprekken aan het voeren in andere steden, toen de coronalockdowns kwamen en dat proces stil kwam te liggen. Nu de globale pandemie voorbij lijkt te zijn en de rijen weer bij ons voor de deur staan, hebben we zoiets van: let’s go, tijd om door te pakken! We starten uiteindelijk niet met een tweede stad, maar met een tweede vestiging in eigen beheer in Rotterdam-West om de kwaliteit te kunnen vasthouden en om te zien of we het succes op eigen bodem kunnen verdubbelen. Als dat aanslaat, gaat het overkoepelende managementteam ervoor zorgen dat er meer restaurants geopend kunnen worden, terwijl de succesformule gewaarborgd kan worden.” Dus als er iemand naar jou toekomt die zegt: ik wil hier een by Jarmusch-vestiging openen dan ga je met hem het gesprek aan? Ruben: “Natuurlijk, mijn ja heeft diegene sowieso, tenzij ik echt een heel goede reden heb om nee te zeggen. Negen van de tien keer heb ik die niet, dus kom maar op met dat avontuur. Ik deel het succes van by Jarmusch graag, want de vrijheid om te doen wat je graag doet, maakt je een rijk mens.”
Trek gekregen? by Jarmusch in Het Industriegebouw is dagelijks geopend voor koffie, ontbijt en lunch van 08:00 tot 16:00 uur. by Jarmusch West opent op 1 mei de deuren aan het einde van de Nieuwe Binnenweg, precies tegenover de Lage Erfbrug, richting Delfshaven. Wees welkom!
